Ujsoły

Powierzchnia: 10 981 ha

Ludność: 4685 mieszkańców

Sołectwa:  Glinka, Soblówka, Złatna, Ujsoły

Strona internetowa:  http://www.ujsoly.com.pl/

Nasz świat diametralnie zmienia się na naszych oczach. Z roku na rok ubywa lasów i łąk, a ich miejsce zajmują kolejne skupiska ludzkie: osiedla i gospodarstwa rekreacyjno-wczasowe. W Beskidzie Żywieckim istnieje jednak pewna gmina, która na przekór współczesnym trendom skutecznie opiera się inwazji cywilizacji, pozostając piękną w swej naturalności. To gmina Ujsoły – niewielki obszar na samym południu województwa śląskiego, który człowiekowi oferuje to, co tak już rzadkie: dziką przyrodę, w wielu miejscach nieskażoną ludzką stopą. Gminę Ujsoły doceni każdy, kto szuka kontaktu z pierwotną naturą. To wszak na stokach Oszusa, Rycerzowej lub Romanki natkniemy się na resztki prastarej puszczy, a wysoko położone hale wprowadzą nas w świat beskidzkich pasterzy. To tutaj też można spotkać niedźwiedzia, rysia i wilka. Ten wyjątkowy w swym charakterze świat dzikiej przyrody chroni Żywiecki Park Krajobrazowy, a gmina może poszczycić się aż trzema rezerwatami: Oszast, Muńcoł i Dziobaki. Gmina Ujsoły leży w południowo-zachodniej części Beskidu Żywieckiego i jej granice wyznaczają następujące gniazda górskie: Raczy i Rycerzowej na zachodzie oraz Lipowskiej i Pilska na wschodzie. Granicę między tymi obszarami stanowi potok Ujsoła (Sołka), dalej w górę potok Glinka i przełęcz Glinka (Ujsolska). Biorąc pod uwagę wysokość Beskidów, Ujsoły są gminą położoną wysoko, bo na poziomie 550–1324 m n.p.m. Na obszarze tym znajdziemy aż 21 szczytów, których wysokość przekracza 1000 m n.p.m. Dominują tu: Lipowska (1324 m n.p.m.), Rysianka (1322 m n.p.m.) i Wielka Rycerzowa (1236 m n.p.m.). Centralna część gminy tworzy kotlinę, do której zlewają się liczne potoki z otaczających ją szczytów. Tędy płynie rzeka Soła, od której nazwę wzięła wieś Ujsoły. Dzięki swojemu położeniu i warunkom naturalnym gmina ta stanowi doskonałą bazę wypadową w pobliskie góry. Licznymi szlakami można wspinać się na Krawców Wierch, Muńcuł, Lipowską, Rysiankę lub Rycerzową. Wsie gminy Ujsoły oferują swoim gościom również kontakt z historią i kulturą tych ziem. Dzieje się tak za sprawą licznych zabytków.

Izba regionalna Gronicek mieści się w centrum Glinki. Jej głównym celem jest ochrona i kultywowanie dziedzictwa kulturalnego tej gminy. Składa się z trzech sal ekspozycyjnych z bogatymi zbiorami sprzętów i dawnych przedmiotów gospodarstwa domowego, a także fragmentami tradycyjnych stylizacji dawnych pomieszczeń oraz pokojami dla dzieci i młodzieży odgrywającymi rolę zarówno świetlicy, jak i miejsca spotkań dla organizacji, stowarzyszeń i mieszkańców wsi. Gronicek spełnia zatem funkcję muzealną, ale równie ważny jest fakt, że stanowi centrum spotkań, imprez i warsztatów. Bogate i ciekawe jest wyposażenie izby. Znajdziemy tu m.in. tradycyjne stroje ludowe oraz charakterystyczne dla tego regionu instrumenty. W izbie znajdują się również dawne maszyny i urządzenia wykorzystywane w gospodarstwie domowym oraz przedmioty codziennego użytku. Można podziwiać bogaty zbiór rękodzieła ludowego – tradycyjnych koronek, haftów i kwiatów bibułkowych. Ekspozycja jest podzielona na kilka części przypominających tradycyjny wystrój wnętrza góralskiego domu. Zwiedzający mają m.in. rzadką możliwość nauczenia się tkania na czynnym warsztacie tkackim. Tuż obok izby utworzono skansen, w którym znajdują się maszyny, urządzenia i sprzęty używane dawniej do prac polowych. Jest też ścieżka edukacyjna opisująca przeznaczenie poszczególnych sprzętów rolniczych wraz z ich historią i tradycyjnymi zwyczajami.

Organistówka w Ujsołach odrestaurowany budynek z 1896 r. Nazwa „organistówka” wywodzi się z historii tego budynku, który w XIX w. pełnił funkcję domu mieszkalnego organisty i wikarego, a obecnie został przeznaczony do funkcji publicznych. „Organistówka” jest objęta ochroną konserwatorską. W 2005 r. została odremontowana i od czerwca 2006 r. mieści się tu Gminna Biblioteka Publiczna oraz Zakład Usług Komunalnych.

Stary dwór – zabytkowa leśniczówka w Złatnej został wybudowany w 1853 r. i w latach swej świetności służył zarządcom majątku Habsburgów. Obecnie mieści się w nim leśniczówka. Wiosną w ogrodzie otaczającym ten budynek kwitnie piękny „dywan” z krokusów i przebiśniegów.

Ujsolski Park Turystyki Aktywnej i Rekreacji dla miłośników sportów drużynowych przygotowano Ujsolski Park Turystyki Aktywnej i Rekreacji złożony z boisk: piłkarskiego typu „Orlik”, wielofunkcyjnego przeznaczonego do gry w koszykówkę, siatkówkę lub tenisa oraz okalającą cały teren sportowy 400-metrową bieżnią. Powstała również: siłownia zewnętrzna, na którą składa się 12 urządzeń, plac zabaw dla dzieci, szachy, bilard, ping–pong oraz boisko do badmintona i kort tenisowy z nawierzchnią z trawy syntetycznej.

Geopark Glinka powstał w związku z przekształceniami nieczynnego kamieniołomu w Glince w teren rekreacyjno-wypoczynkowy, który może się poszczycić najdłuższym w Polsce zjazdem tyrolskim. Zjazd ma długość 220 metrów, a lina przeciągnięta jest nad 30-metrową przepaścią. Oprócz tego znajdują się w nim parki linowe (duży dla dorosłych i mały dla dzieci), ścianki wspinaczkowe o wys. 17 m i 12 m, naturalna ścianka wspinaczkowa, boiska do gry w boule, kąpielisko o nieregularnym kształcie, które zimą zamienia się w lodowisko, wielofunkcyjny plac rekreacyjny, ścieżki spacerowo widokowe po koronie kamieniołomu, ścieżki zdrowia z urządzeniami do ćwiczeń, plac zabaw dla dzieci. Dla odwiedzających udostępnione są również cztery zadaszone wiaty do grillowania oraz wyposażony w nowoczesny sprzęt budynek z salą konferencyjną, gastronomiczną oraz przyległym tarasem widokowym. Na specjalnie zaplanowanych stanowiskach można również poznać budowę geologiczną tych terenów.

Pozostałości huty szkła w Złatnej na początku XIX w. hrabia Adam Wielopolski założył w Złatnej hutę szkła. Składało się na nią kilka pieców komorowych prymitywnej konstrukcji. Były opalane węglem drzewnym. Huta wytwarzała szkło butelkowe oraz naczyniowe – białe i zielone. Zakład w Złatnej działał stosunkowo krótko. W 1875 r. jego nowi właściciele, rodzina Habsburgów, postanowili zawiesić produkcję. Jednym z powodów takiej decyzji były coraz słabsze wyniki ekonomiczne. Ponadto huta szkła powstała również w Węgierskiej Górce, stanowiąc naturalną konkurencję. Do dziś zachowały się jedynie resztki podmurówki zakładu.

Młada Hora i kaplica pw. św. Piotra i Pawła Młada Hora, inaczej Kiczorka (1003 m n.p.m.), jest ważnym szczytem, położonym w bocznym grzbiecie, który wybiega ku północy od Wielkiej Rycerzowej, wznoszącej się w głównym paśmie granicznym Beskidu Żywieckiego. Na wzniesieniu tym znajduje się przysiółek Młada Hora, należący administracyjnie do Soblówki. Wśród rozległych łąk górskich rozlokowane są góralskie domostwa. W przysiółku znajduje się budynek nieistniejącego już schroniska PTT „Chyz u Bacy”. Po przeciwległej stronie ścieżki stoi kaplica pw. Św. Piotra i Pawła. Budynek powstał najprawdopodobniej w 1862 r. na pamiątkę uwięzienia Jana Wolnego w Rajczy przez dziedzica Szymońskiego. Młada Hora jest dobrym punktem widokowym na Muńcuł i Rycerzową. Spotykają się tutaj szlaki z Rycerki, Soblówki i Rycerzowej.