Lipowa

Powierzchnia: 5872 ha

Ludność: 10 286 mieszkańców

Sołectwa: Lipowa, Leśna, Sienna, Słotwina, Ostre, Twardorzeczka

Strona internetowa:  http://www.lipowa.pl/

Gmina Lipowa położona jest u podnóża Skrzycznego (1257 m n.p.m.), będącego najwyższym szczytem Beskidu Śląskiego. Wschodnią część gminy zajmuje Kotlina Żywiecka, co wpływa na zróżnicowaną rzeźbę terenu i budowę geologiczną, gwarantując duże bogactwo walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Urozmaicone ukształtowanie gminy daje doskonałe warunki do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej. Zachodnią część zajmują obszary chronione: Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego oraz rezerwat przyrody nieożywionej Kuźnie. Największą atrakcją faunistyczną jest głuszec – gatunek silnie zanikający i zagrożony. Na terenie gminy Lipowa wyznaczona została ostoja głuszca, która swym zasięgiem obejmuje obszar projektowanego rezerwatu Stary Bór. Na obszarze gminy znaleźć można ciekawe formacje skalne, takie jak wychodnie skalne na szczycie Malinowskiej Skały, jaskinie w rezerwacie Kuźnie (gdzie można zobaczyć dwie jaskinie: Chłodną i Pod Balkonem), Dolina Zimnika z odsłoniętymi fragmentami fliszu karpackiego, jak również inne geostanowiska i pomniki przyrody. Krajobraz Kotliny Żywieckiej można podziwiać z punktów widokowych znajdujących się na Hali Ostre, Hali Jaśkowej i Skrzycznem, ale również z mniejszych wzniesień położonych na terenie gminy. Kościół parafialny z XIX w., tryptyk Świętej Rodziny z XVI w. i kaplica z 1862 r. z późnorenesansowym ołtarzykiem to unikatowe zabytki gminy Lipowa. Szczególnego charakteru nadają temu obszarowi przydrożne kapliczki, które na stałe wtopiły się w lipowski krajobraz. Wszystko to sprawia, że gmina ma doskonałe walory przyrodnicze i wypoczynkowe, szczególnie dla osób spragnionych odpoczynku na łonie przyrody.

Kościół pw. św. Bartłomieja w Lipowej powstał w 1350 r. i był przebudowywany dwukrotnie: w 1. poł. XVI i przy końcu XIX w. (wtedy przy usuwaniu starego kościoła powstawał jednocześnie nowy). Kościół zyskał charakter neogotycki. Wielki ołtarz, datowany na koniec XVI w., zawiera rzeźbioną grupę przedstawiającą Chrystusa Pana, św. Bartłomieja i apostołów. W świątyni znajduje się cenny tryptyk Świętej Rodziny z 1540 r., pochodzący z ołtarza głównego pierwotnego, drewnianego kościoła. Tryptyk składa się z trzech obrazów malowanych na desce z podkładem kredowym, przedstawiających św. Annę Samotrzecią, św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja, będącego patronem parafii.

Izba regionalna na terenie Lipowej warto odwiedzić izbę regionalną założoną w 2000 r. w budynku gospodarczym Wandy i Władysława Bułków, będącą swego rodzaju regionalną ścieżką edukacyjną. W jednym miejscu zgromadzono wiele pamiątek związanych z Żywiecczyzną i bez wątpienia stanowiących cenne źródło informacji o dziedzictwie kulturowym regionu. Na ścianach wiszą 200-letnie zegary ścienne, zabytkowe dzwonki i zbyrcki góralskie, obrazy o tematyce góralskiej i liczne trofea myśliwskie – wśród nich na uwagę zasługują piękna kolekcja rogów oraz głowa jelenia. W izbie można oglądać również przedmioty domowego użytku, kolekcję żelazek z duszą, moździerze, młynki do kawy i pieprzu, „maśniczki”, szatkownice, tarki do prania itp. Nie brak także elementów stroju góralskiego, np. pasów góralskich, ciupag i kapeluszy. Jak na izbę regionalną przystało, znajduje się tu również kolekcja instrumentów muzycznych, w tym góralskie skrzypce i trombity.

Dolina Zimnika zwana również doliną potoku Leśnianka, położona jest w Beskidzie Śląskim, na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego. Dolina znajduje się na wysokości ok. 600 m n.p.m., a jej dnem płynie potok Leśnianka, którego źródło bije w okolicach kotła górskiego, zamkniętego stokami Magurki Wiślańskiej, Zielonego Kopca i Malinowskiej Skały. W końcowym biegu Leśnianka wpada do Soły, po drodze pozostawiając jednak ślad, który sprawia, że ta dolina jest tak atrakcyjna. Erozja wgłębna w dnie potoku wyeksponowała formacje skalne oraz liczne progi i kaskady. Działania potoku odsłoniły w wielu miejscach warstwy fliszu, z którego zbudowany jest Beskid Śląski. Okolice potoku są naturalnymi siedliskami wielu rzadkich roślin i zwierząt. Wystarczy tu chociażby wymienić tojad mocny, wawrzynek wilczełyko, a także orzesznicę, popielicę, gacka brunatnego, wydrę czy wreszcie kumaka górskiego. Dolina stanowi doskonałe miejsce do wypoczynku i rekreacji. Cenią ją turyści piesi, rowerzyści i narciarze biegowi. Cisza, spokój i piękny krajobraz dopełnione są doskonale przygotowaną infrastrukturą turystyczną. Największą atrakcją jest bez wątpienia ścieżka dydaktyczna „Dolina Zimnika” urządzona przez Nadleśnictwo Węgierska Górka w ramach Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Beskidu Śląskiego”. Trasa ścieżki liczy 1,5 km i pozwala zapoznać się z walorami przyrodniczymi tej okolicy.

Skrzyczne wznosi się na wysokość 1257 m n.p.m. i jest tym samym najwyższym szczytem Beskidu Śląskiego. Znajduje się w północno-wschodniej części pasma, a jego charakterystyczny kształt (ostro opadające ku wschodowi zbocze wysokie na niemal 800 m) i wysoki nadajnik RTV ulokowany na szczycie sprawiają, że góra jest łatwo rozpoznawalna nawet z odległych Tatr. Andrzej Komoniecki, XVIII-wieczny wójt Żywca i pisarz, twierdził w swoim słynnym dziele Chronografia albo Dziejopis Żywiecki, że pomiędzy szczytami Małego Skrzycznego i Skrzycznego znajdował się staw pełen żab. Wydawane przez nie odgłosy miały stać się przyczynkiem do nadania nazwy gór. Skrzyczne na swych stokach kryje aż kilkanaście jaskiń szczelinowych (typowych dla rejonu Beskidu).

Największą z nich jest Jaskinia Pajęcza, o długości 61 m. Pragnących ją zobaczyć zmartwi fakt, że od kilku lat wejście do niej jest zawalone. Panorama ze szczytu Skrzycznego jest bardzo rozległa. Widać stąd doskonale Kotlinę Żywiecką, Beskid Śląski, Żywiecki i Mały. Przy dobrej pogodzie widoczne są nawet Tatry, a na zachodzie Sudety. Skrzyczne jest górą mocno zurbanizowaną i zagospodarowaną. Obok wysokiej na 87 m wieży RTV i schroniska znajdziemy tu basen, ściankę wspinaczkową, a nawet strzelnicę. Na szczyt turystów wwozi kolejka krzesełkowa ze Szczyrku.

Schronisko założył w latach 30. XX w. Rudolf Urbanke. Po wojnie zrujnowany budynek przejął oddział PTT z Bielska-Białej, a następnie przeszedł on w ręce PTTK. Skrzyczne jest popularnym ośrodkiem narciarskim i oferuje miłośnikom białego szaleństwa kilkanaście kilometrów tras narciarskich, w tym trasę FIS. Górę polubili również downhillowcy i paralotniarze. Na Skrzyczne wejdziemy ze Szczyrku, Buczkowic i Ostrego. Szlaki zaprowadzą nas również na Przełęcz Salmopol i Baranią Górę.

Drewniana dzwonnica w Siennej ze względu na swe historyczne i architektoniczne walory, nie może być pominięta. Ma konstrukcję słupową, obitą deskami pokrytymi warstwą drewnochronu koloru brązowego, na podmurówce betonowej. Dwupoziomowy, czterospadowy, kryty blachą pomalowaną na czerwony kolor dach zwieńczony jest krzyżem. Dzwon został zakupiony w intencji poległych na wojnie, ze składek mieszkańców. W 1919 r. zawieszono go na słupach, gdzie wisiał do roku 1926. W tym właśnie roku została wybudowana drewniana dzwonnica. W 1941 r. Józef Jakubiec i Anna Sapeta zdjęli dzwonek i zakopali w ziemi, ratując go w ten sposób przed konfiskatą Niemców. W 1970 r. zdemontowano dzwonnicę i wybudowano nową, którą jeszcze tego samego roku rozebrano. Ponownie zbudowano inną dzwonnicę na wzór pierwotnej. W latach 70. XX w. ówczesne władze zabroniły używania dzwonka. W 1991 r. państwo Michał i Krystyna Sowa odremontowali dzwonek i przywrócili zwyczaj dzwonienia. Obok dzwonnicy stoi figura Chrystusa Nazareńskiego z roku 1811, o czym świadczy, obecnie zamalowany, napis na cokole.