Ślemień
Powierzchnia: 4600 ha
Ludność: 3523 mieszkańców
Sołectwa: Las, Kocoń, Ślemień
Strona internetowa: http://www.slemien.pl/
Gmina Ślemień położona jest na pograniczu dwóch regionów geograficznych: Beskidu Małego (Beskid Andrychowski) i Beskidu Makowskiego (Pasmo Pewelskie), a granicę między tymi regionami tworzy w Ślemieniu rzeka Łękawka. Gmina jest miejscem, w którym każdy może znaleźć coś dla siebie, coś wyjątkowego i niespotykanego gdzie indziej. Charakteryzuje ją jedyna w swoim rodzaju przyroda, piękne krajobrazy oraz pamiątki „wielkiej” historii tego terenu. Wędrując po stokach Beskidu Małego czy Pasmem Pewelskim, napotyka się liczne źródełka z krystalicznie czystą wodą oraz szemrzące górskie potoki. Osoby, które zechcą zostać tutaj na dłużej, mogą przenocować w Szkolnym Schronisku Młodzieżowym (www.ssm-slemien.pl), Ośrodku Konferencyjno-Wczasowym Madohora (www.madohora.pl) lub w wielu mniejszych gospodarstwach agroturystycznych czy domkach letniskowych. Cisza, a także nieskażone, orzeźwiające powietrze pozwalają na relaksujący wypoczynek. Początki osadnictwa w rejonie Ślemienia sięgają XIII w. Osiedlali się tu zarówno polscy chłopi z niżej położonych wsi, jak i wołoscy pasterze z terenów Karpat Południowych. Pierwsza notowana informacja o wsi pochodzi z 1545 r. W XVII w. Ślemień wraz z 11 okolicznymi wsiami (Stary i Nowy Rychwałd, Gilowice, Kocoń, Komorowice, Kurów, Jeżowice, Międzysusze, Łękawica, Oczków i Pewel Mała) wchodził w skład tzw. państwa ślemieńskiego, będącego we władaniu rodziny Komorowskich. Do rozwoju wsi przyczyniła się przede wszystkim Katarzyna z Komorowskich Grudzińska-Lacka, córka Aleksandra. Z jej inicjatywy w 1672 r. z części parafii Rychwałd utworzonow Ślemieniu parafię rzymskokatolicką. W 1656 r. Katarzyna założyła jeden z pierwszych w Polsce szpitali i przytułków dla biednych. Po jej śmierci Ślemień przeszedł w ręce rodu Wielopolskich. Za ich władania w 1719 r. zaczęto wyburzać stary zamek, a dwa lata później wybudowano nowy, większy. Mieszkańcy Ślemienia z rozrzewnieniem wspominają, iż w XVII w. ich wieś słynęła z produkcji piwa w miejscowym browarze czy przetopu rudy darniowej w piecu hutniczym. Państwo ślemieńskie znikło z kart historii wraz z nowym porządkiem politycznym i prawnym wprowadzonym po II wojnie światowej.
Żywiecki Park Etnograficzny zaprasza do wędrówki w przeszłość, do wspomnień o dawnych czasach i pięknie góralskiego folkloru. Jest najmłodszym muzeum typu skansenowego w Polsce i drugim w województwie śląskim. Odwzorowuje on układ urbanistyczny i zabudowę wsi Beskidu Żywieckiego. Na obszarze ponad 6 ha posadowiono kilkanaście zabytkowych obiektów architektury, m.in.: budynek szkoły z 1900 r., XIX- wieczny spichlerz, kompletną zagrodę chłopską z domem mieszkalnym z 1895 r., kuźnię z początku XX w., urokliwą „chałupę zielarki” czy małomiasteczkową aptekę. We wnętrzach budynków zrekonstruowano wystrój oraz urządzono ekspozycje obrazujące wszelkie aspekty życia górali. Ponadto na terenie parku znajdują się piwniczki –półziemianki oraz studnie – każda o innym sposobie pobierania wody. Całość uzupełniają przydrożne krzyże i kapliczki, a w przyszłości w parku pojawią się kolejne obiekty. Autorką koncepcji parku jest mgr etnografii Teresa Kurzyk. Zwiedzanie odbywa się pod opieką przewodnika. Istnieje także możliwość wypożyczenia audioprzewodnika. Na terenie skansenu funkcjonuje sklepik z regionalnymi pamiątkami oraz napojami.
Rezerwat Madahora znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego rozciąga się na powierzchni 71,38 ha. Osobliwością jest rosnący tutaj fragmentarycznie górnoreglowy las świerkowy, charakterystyczny dla znacznie wyższych partii gór. Wśród licznych wychodni skalnych na szczególną uwagę zasługuje Jaskinia Komonieckiego położona we wsi Las na jednym z dopływów potoku Dusica.
Ruiny pieca hutniczego w okresie władania dobrami ślemieńskimi przez Hieronima Wielopolskiego funkcjonował w Ślemieniu, opodal pałacu, piec hutniczy, w którym przetapiano niskoprocentową rudę darniową. Piec miał pojemność kilkunastu stóp kubicznych. Spalił się w 1780 r. w czasie dużego pożaru. Otwór wejściowy o szer. 16 m i przeciętnej wys. 2 m ograniczony jest okazałym, odpadającym od stropu głazem – obeliskiem. Ponad jaskinią przepływa potok tworzący na jej otworze wodospad. Doświadczeni grotołazi mogą również pokusić się o zwiedzenie grupy jaskiń w Czarnych Działach, z których najciekawszą jest Jaskinia Lodowa – najniżej w Polsce położona grota lodowa o długości 20 m i deniwelacji 9 m. Podczas zwiedzania Ślemienia warto odwiedzić miejscowe zabytki, np. kościół parafialny pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela z 1. połowy XIX w. czy kapliczkę pw. Przemienienia Pańskiego w Koconiu wybudowaną w 1863 r. na pamiątkę bitwy między konfederatami barskimi a Moskalami.
Sanktuarium Maryjne na Jasnej Górce w Ślemieniu zbudowano w latach 1862–66, w głównym ołtarzu znajduje się XIX-wieczna kopia obrazu Jasnogórskiego. Wedle przekazów ustnych jest to miejsce objawień, przez co stało się celem rozlicznych pielgrzymek (w 1868 r. przybyło tu 15 tys. wiernych). Pod kościołem została wykuta grota skalna, w której bije źródełko (wg wierzeń ma uzdrawiającą moc).
