Milówka

Powierzchnia: 9888 ha

Ludność: 10 104 mieszkańców

Sołectwa: Kamesznica, Milówka, Szare, Laliki, Nieledwia

Strona internetowa:  http://www.milowka.pl/

„Ni ma piekniejsej krainy łod Milowieckiej dziedziny” – śpiewali bracia Golcowie, zachwalając swoją miejscowość. Faktycznie, ta położona pomiędzy Beskidem Śląskim i Beskidem Żywieckim gmina jest wyjątkowo atrakcyjnym regionem. Gmina oferuje wszystko, czego oczekują turyści. Piękne szlaki w dwóch pasmach górskich, malownicze doliny, rzeka Soła z jej potokami idą w parze z atrakcjami i zabytkami znajdującymi się w poszczególnych wsiach. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt dogodnego dojazdu do Milówki z północy kraju, a także doskonale rozwinięta baza noclegowa.

Milówka słynna jest dzięki zespołowi Golec uOrkiestra. Zanim jednak zaśpiewali o niej Golcowie, funkcjonowały tutaj znane w kraju Młodzieżowa Orkiestra Dęta i Zespół Pieśni i Tańca „Wierchy” im. Józefa Szczotki. Działają tutaj również koła gospodyń wiejskich, zespoły regionalne Spod Kikuli z Lalik oraz Hulajniki, grupa mażoretek Efekt, a także harcerze. Swoją siedzibę ma tu oddział Związku Podhalan – Związku Górali Żywieckich. Kapelanem związku jest znany w wielu kręgach ksiądz Władysław Zązel. O wartościach miejscowości niezaprzeczalnie świadczy również fakt, że w roku 1999 została ona laureatem konkursu na „Złotą Miejscowość” organizowanego przez Radio Katowice.

Sołectwa tej gminy cechuje bogaty folklor górali żywieckich. Najlepiej przekonać się o tym w styczniu, gdy w centrum Milówki odbywa się coroczna impreza pod nazwą Żywieckie Gody. Uczestnicy tego barwnego korowodu przebierańców przypominają wszystkim, jak dawniej wyglądały obrzędy noworoczne. Rozlokowana pomiędzy dwoma pasmami górskimi gmina jest również doskonałą bazą dla turystów pieszych, rowerowych, konnych i narciarzy biegowych. Szlaki i ścieżki turystyczne zaprowadzą nas stąd na Baranią Górę, Prusów, Pietraszkę i Halę Boraczą.

Muzeum Stara Chałupa w Milówce zabytkowy, drewniany dom będący jednym z najstarszych przykładów architektury ludowej i tradycyjnego budownictwa Żywiecczyzny. Jak głosi lokalna legenda, w chałupie tej miał mieć swój postój król Jan Kazimierz podczas ucieczki przed Szwedami; zatrzymać się tutaj miał także Jan III Sobieski w drodze do Wiednia. Obiekt został zbudowany w 1739 r. i pierwotnie prawdopodobnie pełnił funkcję wiejskiej karczmy. Do początku lat 70. XX w. Stara Chałupa pozostawała w prywatnych rękach. Od 1992 r. budynek stanowi własność gminy Milówka, a zarządza nim i opieką otacza go Gminny Ośrodek Kultury w Milówce. Stara Chałupa to nie tylko muzeum, w którym zwiedza się ekspozycje. Można tu również zobaczyć pokaz przędzenia wełny, łuskania fasoli czy skubania pierza. W 2010 r. obiekt został poddany gruntownemu remontowi, a tuż obok ustawiono sprowadzony z Przyłękowa drugi zabytkowy dom, w którym organizowane są warsztaty bibułkarstwa, malarstwa na szkle i ceramiki. Chałupę postawiono na kamiennej podmurówce, na której usytuowane są długie, drewniane bale połączone na obłap i rybi ogon. Przykrywa je dwuspadowy dach pokryty gontem z półdaszkami w ścianach szczytowych. Chałupa swoim wystrojem doskonale obrazuje dawny styl życia oraz hierarchię wartości jej mieszkańców. W izbach panuje półmrok, gdyż małe okna wpuszczają niewiele światła, ale pozwalają zatrzymywać wewnątrz ciepło. W głównej izbie króluje piec chlebowy z okapem, a w tzw. „świętym kącie” zawieszona jest kapliczka i święte obrazy. W komorze i sieni można zobaczyć sprzęty wykorzystywane w gospodarstwie. Stara Chałupa to magiczne miejsce, gdzie czas stanął w miejscu.

Kapliczka w Lalikach Pawliczne znajduje się na granicy dwóch przysiółków: Tarliczne i Pawliczne, dwóch wsi: Laliki i Nieledwia, dwóch parafii: Laliki i duszpasterstwa Kiczora-Nieledwia i na granicy dwóch gmin: Milówka i Rajcza. Datę powstania kapliczki szacuje się na 1826 r., powołując się na wykute w kamieniu, choć niezbyt wyraźnie, cyfry nad drzwiami, a także na fragment kroniki parafialnej w Milówce. Na temat kapliczki krążą ciekawe lokalne legendy. Według jednej z nich pewien oczekujący na wyruszenie z odsieczą wiedeńską rycerz wybrał się na polowanie, podczas którego zgubił się w lesie i nie mogąc odnaleźć drogi powrotnej, zaczął odmawiać godzinki ku czci Matki Bożej. Gdy skończył, ukazało mu się światełko, które wyprowadziło go na drogę, na której zobaczył coś świecącego – był to obraz Matki Bożej. Rycerz zawiózł ten obraz królowi, jako znak zwycięstwa w wyprawie, na którą się wybierali. Na pamiątkę tego wydarzenia postawiono kapliczkę. Kaplica zbudowana jest z kamieni, nakrywa ją drewniany dach z gontów, a usytuowana jest w skarpie, nad drogą. Na dachu znajduje się mała wieżyczka z dzwonem. Co ciekawe, zawsze gdy zapowiedziana jest msza święta w kaplicy, a jest ona odprawiana na zewnątrz, panuje ładna pogoda.

Kościół NMP Nieustającej Pomocy w Lalikach Pochodzitej znajduje się w przysiółku Pochodzita w Lalikach, niedaleko drogi prowadzącej do Istebnej Jasnowic. W miejscu tym wcześniej wznosiła się XIX-wieczna drewniana dzwonnica loretańska, która spłonęła od uderzenia pioruna w 1947 r. Na jej miejscu wybudowano niewielką kaplicę drewnianą, a w 1966 r. niewielki kościółek, lecz bez stosownych pozwoleń. Zanim jednak ówczesne władze zdążyły zareagować na nielegalne wybudowanie świątyni, nagłośniono w prasie jej artystyczną wartość i unikatowość, określając ją „perłą sztuki ludowej”, co potwierdzili konserwatorzy. Kościółek to typowy przykład góralskiej sztuki ludowej. Zbudowany jest w konstrukcji zrębowej, na kamiennej podmurówce. Składa się z trzech naw bez wyraźnie oddzielonego prezbiterium, a ściany i dach pokryte są gontem. Od strony wschodniej umieszczona jest czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę, kryta namiotowym daszkiem, zaś przód kościoła stanowi przeszklony przedsionek. Jednak o wartości kościółka w Lalikach Pochodzitej stanowi nie architektura, ale wyposażenie jego wnętrza – wszystkie ściany wraz ze stropem zostały ozdobione przez miejscowych artystów ludowych rycinami o tematyce religijnej i są otoczone regionalnymi ornamentami.

Zespół pałacowo-dworski w Kamesznicy został wybudowany w 1. poł. XIX w. przez Teresę i Marcelego Potockich. Składa się z kilku elementów, a podstawowym jest klasycystyczny dwór. Ogród i park w Kamesznicy do chwili obecnej utrzymane są w prawie niezmienionym stanie. Pomnik przyrody stanowi cały stary, bogaty drzewostan parku. Założenie dworsko-parkowe zawiera dolinkę oraz stromy stok wzgórza, na którym wzniesiono budynek dworu, oficynę i oranżerię. Park zajmuje naturalną dolinę potoku, a liczne źródełka na skarpie dały możliwość rozwinięcia kompozycji wodnych. Jednokondygnacyjne zabudowania mieszkalne są nakryte niskim czterospadowym dachem. W środku z dawnego wyposażenia zachował się jedynie marmurowy, neogotycki kominek. Z jednej strony dwór otoczony jest dziedzińcem oraz zabudowaniami gospodarczymi, a z drugiej strony kolejno: ogrodem kwiatowym, warzywnikami i łąką będącą kiedyś sadem. Poniżej dworu znajduje się oficyna, zwana obecnie kancelarią. Poza terenem ogrodu usytuowana jest kaplica, której powstanie, jak głosi lokalna legenda, zawdzięcza się Marcelemu Potockiemu. Ów, znany z niezrównoważonego charakteru, goniąc swoją żonę ze strzelbą, wystrzelił i ranił ją. Na szczęście opamiętał się i na miejscu postrzelenia żony wystawił kaplicę pw. św. Teresy.

Leśny Gród w Milówce koło Żywca zaprasza wszystkich turystów spragnionych wyciszenia i kontaktu z naturą. To idealne miejsce na spacer w malowniczej scenerii Beskidu Żywieckiego. Znajduje się na trasie zielonego szlaku prowadzącego na Halę Boraczą. Można tutaj wspaniale odpocząć w otoczeniu różnorodnej roślinności. Ogród przez cały sezon zdobią tysiące kwiatów, które tworzą niezwykle barwne widowisko. Dowiedzieć się tu można wielu ciekawych rzeczy na temat zwierząt. W Leśnym Grodzie mieszkają m.in. owieczki, drobne ptactwo hodowlane, a także setki kolorowych rybek. Kto tu dotrze choć raz, zapamięta to miejsce na zawsze i będzie chciał tutaj powrócić.